Fundatorem odznaczenia Sprawiedliwego Wśród Ukraińców jest Fundacja Pro Publico Bono -RP z siedzibą w Poznaniu.
Celem ufundowania powyższego odznaczenia jest zanegowanie wszelkich ruchów nacjonalistycznych przejawiających się szowinizmem – dającym prawo do mordowania innych narodowości. Czystki etniczne o cechach ludobójstwa
W skład odznaczenia wchodzi dyplom honorowy, medal , statuetka.
Kto może otrzymać .
Osoba uznana za Sprawiedliwego jest odznaczana specjalnie wybitym medalem noszącym napisem SPRAWIEDLIWY WSRÓD UKRAIŃCÓW, statuetka I dyplomem honorowym . Każda osoba, którą uznano za Sprawiedliwego wśród Ukraińców , jest uprawniona do otrzymania od fundacji stosownego certyfikatu.
Jeśli osoba ta nie żyje, jej krewny może wystąpić o przyznanie jej tytułu Sprawiedliwego Wśród Ukraińców .
Tytuł „Sprawiedliwi Wśród Ukraińców” będzie kontynuowany tak długo, jak długo wnoszone będą prośby o przyznanie tego tytułu, wsparte mocnymi dowodami, spełniającymi wyznaczone kryteria.
Ważne kryteria:
Uratowany musi być Polakiem , a osoba, która ocaliła mu życie, musi być narodowości ukraińskiej .
Z uratowaniem życia nie mogła się wiązać jakakolwiek rekompensata dla wybawcy.
Pospieszenie na ratunek musiało wiązać się z jakimś ryzykiem dla życia lub wolności wybawcy.
Kapitula Sprawiedliwi wśród Ukraińców
Kapituła – grupa11 osób kolegialnie decydująca o przyznaniu (nadaniu) orderu, tytułu i nagrody.
Prezydium kapituły tworzą- przewodniczący,2 wice-przewodniczących, członkowie kapituły
Przewodniczącym jest upoważniona osoba z zarządu fundacji bądź fundator.
Przewodniczący kapituły jest osobą uprawnioną do reprezentowania kapituły na zewnątrz, podpisywania wszelkich dokumentów związanych z działalnością kapituły.
Przewodniczący kapituły może przekazać swoje uprawnienia reprezentacyjne pisemnie osobie -wskazanej przez kapitułę na wniosek Przewodniczącego powiadamiając Prezydium i pozostałych członków kapituły .
Zastępcami Przewodniczącego Kapituły – są osoby wskazane przez przewodniczącego bądź wybierane w wyborach .
Członkami kapituły są osoby zgłaszane przez:
– Organizacje społeczno-polityczne, .
– Instytucje rządowe , naukowe i biznes.
– Organizacje pozarządowe
Opis zdarzenia historycznego.
Minęło wiele dziesiątek lat od kulminacyjnego momentu rzezi wołyńskiej – czystki etnicznej o cechach ludobójstwa, dokonanej z inspiracji ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA na polskiej ludności Kresów południowo-wschodnich. Obok bandytów, bestialsko mordujących Polaków, znaleźli się też Ukraińcy, którzy nie dołączyli do masowej zbrodni, nie raz niosąc pomoc swoim krewnym, sąsiadom i braciom .
Ukraińcy z jednej strony byli więc mamieni nową ideologią, wspierano nieraz przez autorytet miejscowych duchownych, z drugiej zaś wywierano na nich presję psychiczną, zmierzającą do odcięcia się od kontaktów z Polakami, zanegowania więzów rodzinnych czy nawet przysięgi małżeńskiej, a wreszcie nawet aktywnego udziału w zbrodni. Liczne relacje z tamtych tragicznych dni pokazują, że współuczestnikami (a nawet głównymi sprawcami) mordów na ludności polskiej byli właśnie jej sąsiedzi czy ludzie powiązani z nią więzami krwi.
Odmowa udziału w zbrodni na własnej rodzinie w zdecydowanej większości przypadków karana była śmiercią. Bywało tak – Ukrainiec, który nie chciał przyłożyć ręki do zbrodni, najpierw musiał obserwować okrutną śmierć swoich bliskich, później zaś sam został zastrzelony. Dużo częściej jednak dochodziło do „polowań” na rodziny mieszane dokonywanych przez osoby niezwiązane z nimi więzami pokrewieństwa. Dalsze losy ukraińskiego małżonka często zależały od jego postawy i siły nacjonalistycznych uprzedzeń samych morderców, tzn. potraktowania swojego rodaka za „zdrajcę narodu” bądź też uznania prymatu solidarności etnicznej.
Pomoc okazywana Polakom była z punktu widzenia ukraińskich nacjonalistów kolaboracją z wrogiem i sprzeniewierzeniem się interesom narodowym, jako taka była też więc w większości karana śmiercią. Świadomość tego pokazuje, jakim heroizmem było wyciągnięcie przez Ukraińców pomocnej ręki do eksterminowanych Polaków.
Badacze losów „ukraińskich sprawiedliwych” wyróżnili kilkanaście typowych zachowań charakterystycznych dla tej działalności.
Jednym z nich była pomoc w kontekście samego napadu – ostrzeżenie przed nim, wskazanie drogi ucieczki czy też wprowadzenie morderców w błąd np. poprzez oświadczenie, że dana osoba jest narodowości ukraińskiej. Bez wątpienia największym bohaterstwem musiała być aktywna pomoc prześladowanym, to znaczy ukrywanie ich, zaopatrywanie w ubrania i żywność czy pomoc w przedostaniu się w bezpieczne miejsce. Często jednak godna postawa objawiała się też w działaniach następujących po samej zbrodni, np. opiece nad sierotami czy rannymi lub też pomocy w pogrzebach. W kontekście wielostronnej nagonki na Polaków, niemałe znaczenie miał publiczny protest wobec zbrodniczych działań banderowców.
